Nhắc đến hóa chất hay dung môi, nhiều người sẽ nghĩ là độc hại và ảnh hưởng đến sức khỏe. Nhưng sự thật, không phải hóa chất nào cũng độc hại và ảnh hưởng đến sức khỏe chúng ta vì thế bạn cần am hiểu rõ về nó để có thể lựa chọn được sản phẩm bạn cần dùng và sản xuất.
Hôm nay, Hóa Chất Sapa sẽ giới thiệu đến các bạn một số dung môi sử dụng và sản xuất phổ biến trong đời sống hiện nay!
1. Dung môi công nghiệp Acetone? (C3H6O)
Đặc điểm:
Acetone là chất lỏng trong suốt, không màu, bay hơi nhanh, có mùi ngọt gắt. Nó có nhiệt độ sôi thấp, tốc độ bay hơi cao và khả năng hòa tan cao. Acetone tan hoàn toàn trong nước, các dung môi hydrocarbon mạch thẳng, mạch vòng và hầu hết các dung môi hữu cơ. Nó cũng hòa tan tốt nhiều dầu mỡ động vật và thực vật, hầu hết các loại nhựa tổng hợp, tự nhiên và các chất tổng hợp.
Ứng dụng:
- Sản xuất sơn và nhựa resin, dung môi tẩy rửa
- Được dùng làm chất khử nước trong sản xuất thuốc
- Dung môi tẩy rửa và khử nước cho các thành phần điện tử
- Trong công nghiệp mỹ phẩm, sơn và nước rửa sơn móng tay.
- Dùng để Nén khí Acetylene.
2. Dung môi công nghiệp Toluene? (C7H8)
Đặc điểm:
Toluene là một chất lỏng khúc xạ, trong suốt, không màu, độ bay hơi cao, có mùi thơm nhẹ, không tan trong cồn, ether, acetone và hầu hết các dung môi hữu cơ khác, tan ít trong nước.
Ứng dụng:
- Toluene được dùng rộng rãi trong cả sơn xe hơi và sơn đồ đạc trong nhà, sơn quét, và sơn tàu biển.
- Toluene cũng được dùng làm chất pha loãng và là một thành phần trong sản phẩm tẩy rữa.
- Bởi vì Toluene có khả năng hoà tan mạnh nên nó được dùng trong sản xuất keo dán và các sản phẩm cùng loại, dùng trong keo dán cao su…
- Phụ gia cho nhiên liệu: Toluene được dùng làm chất cải thiện chỉ số octane của xăng dầu, và làm chất mang phụ gia cho nhiên liệu.
- Sản xuất thuốc nhuộm, phụ gia nước hoa
3. Dung môi công nghiệp IsoButanol? (C4H10O)
Đặc điểm:
Isobutanol là hợp chất hữu cơ có công thức (CH3)2CHCH2OH, là chất lỏng không màu, dễ cháy, có mùi đặc trưng chủ yếu dùng làm dung môi. Các đồng phân của nó gồm n-butanol, 2-tutanol, và tert-butanol. Tất cả các chất này đều có một vai trò quan trọng trong công nghiệp.
Ứng dụng:
- Làm nguyên liệu sản xuất isobutyl acetate – một chất được dùng làm dung môi pha sơn, và là hương liệu trong công nghiệp thực phẩm.
- Là tiền chất của các isobutyl ester như chất hóa dẻo Diisobutyl Phthalate (DIBP).
- Dung môi pha sơn, chất tẩy sơn
- Thành phần trong mực in
- Phụ gia cho sơn, giảm độ nhớt, cải thiện tính chảy
- Phụ gia trong xăng, làm giảm sự đóng băng cho bộ chế hòa khí.
- Phụ gia đánh bóng ô tô và tẩy rửa sơn ô tô
- Chất ly trích trong sản xuất các hợp chất hữu cơ.
4. Dung môi công nghiệp Methanol? (CH3OH)
Đặc điểm:
Methanol còn gọi là methyl alcohol, alcohol gỗ, naphtha gỗ hay rượu gỗ, là một hợp chất hóa học với công thức phân tử CH3OH, dễ dàng hòa hợp với nước, rượu, các dung môi khác. Đây là loại rượu đơn giản nhất, nhẹ dễ bay hơi, không màu, dễ cháy, có mùi gần giống như rượu trắng (rượu đế) nhưng hơi ngọt hơn. Ở nhiệt độ phòng, nó là một chất lỏng phân cực, và được sử dụng như một chất chống đông, dung môi, nhiên liệu, và như một chất làm biến tính cho ethanol. Nó cũng được sử dụng để sản xuất diesel sinh học thông qua phản ứng trao đổi este.
Ứng dụng:
- Sản xuất sơn và nhựa: Dùng methanol trong sản xuất nhựa Urea-formaldehyd và nhựa phenol-formadehyd. Những chất này là nguyên liệu cho ngành công nghiệp carton thô.
- Công nghiệp cao su: Methanol được dùng rộng rãi làm dung môi cho cao su trong sản xuất các sản phẩm khác nhau.
- Ngoài ra Methanol được dùng trong: Mực in, Keo dán, Chất chống đông….
5. CỒN CÔNG NGHIỆP ETHANOL? (C2H6O hoặc C2H5OH)
Đặc điểm:
Cồn công nghiệp etanol là chất lỏng không màu,trong suốt, có mùi thơm đặc trưng và dễ chịu, tan vô hạn trong nước. Cồn công nghiệp rất dễ cháy,khi cháy không có khói,và ngọn lửa có màu xanh da trời. Cồn công nghiệp được sản xuất bằng cách lên men các sản phẩm nông nghiệp (sắn,ngô..) và rỉ đường.
Ứng dụng:
- Dùng trong tẩy rửa vệ sinh công nghiệp
- Làm dung môi hòa tan hóa chất khác
*Chú ý An toàn:
- Cồn công nghiệp là chất rất dễ cháy nên phải được trong điều kiện thoáng đãng và mát mẻ
- Phải dùng dụng cụ bảo hộ cần thiết khi tiếp xúc nhiều với methanol – Cồn công nghiệp như: khẩu trang, găng tay…
- Tuyệt đối khi có sự cố cháy không được dùng nước dập tắt đám cháy vì methanol – Cồn công nghiệp nhẹ hơn nước, chỉ được dùng bọt CO2, cát để chữa cháy.
- Khi bị dính Ethanol – Cồn công nghiệp vào bộ phận hở trên cơ thể như mắt thì phải đi rửa ngay và đến cơ sở y tế gần nhất.
6. Dung môi IPA – Iso Propyl Alcohol? (CH3)2CHOH)
Đặc điểm:
Isopropyl alcohol (IPA) còn có tên gọi khác là ISOPROPANOL, ISOPROPYL ALCOHOL, ISOPROPANOL, là một loại cồn có độ bay hơi vừa cao phải so với độ bay hơi của ethyl alcohol. Nó tan trong nước và nhiều dung môi hữu cơ, có mùi ngọt.
Ứng dụng:
- Vì IPA có tốc độ bay hơi vừa phải nên nó tạo khả năng kháng đục tốt cho sơn nitrocellulose. Hơn nữa, nó thường được dùng để thay thế cho ethanol trong vài loại sơn nhất định mà không làm thay đổi độ nhớt của sơn. IPA có khả năng hoà tan tốt nhiều loại nhựa, khi chỉ thêm lượng nhỏ IPA sẽ làm tăng đáng kể khả năng hoà tan nitrocellulose nên là một dung môi công nghiệp phổ biến
- Chất tẩy rửa: Hỗn hợp 35% đến 50% Isopropyl alcohol với nước là chất rửa kiếng rất hiệu quả. IPA cũng được dùng trong xà phòng nước, kết hợp với hydrocacbon chlo hoá làm chất tẩy.
- Chất chống đông: IPA là một chất thích hợp đựơc đưa vào đường truyền khí và xăng để ngăn chặn đông đá vào mùa đông ( ở những xứ lạnh), IPA cũng là chất làm lạnh có ích trong hệ thống điều hoà khí và đông lạnh.
- Được sự dụng trong ngành mỹ phẩm.
7. Dung môi công nghiệp Isophorone – IPHO 783
Đặc điểm:
Dung môi Isophorone còn có tên gọi tắt là IPHO 783, hay các tên gọi phổ biến nhứ Dung môi chậm khô 783, isoforone, izoforon… Đây là một loại dung môi dạng lỏng, không có màu hoặc màu vàng trong suốt trạng thái ổn định , hơi có mùi bạc hà và long não. Tính tan tốt trong nước, đặc biệt trong các chất béo, các hydrocacbon thơm, xeton, ete, este, và alcohol Dung môi Isophorone sẽ tan với bất kỳ tỷ lệ nào
Ứng dụng:
- Theo như tên gọi của nó là dung môi chậm khô, nên nó được ứng dụng cực kỳ phổ biến trong các ngành sơn, mực in, đặc biệt là trong sử dụng in lụa để pha loãng sơn, giảm tốc độ khô của sơn hay mực in, tránh tình trạng nghẹt mực…, ngoài ra, nó làm tăng độ bóng, độ bám dính, độ bền của sơn, chống mốc, chống nước…
- Ngoài ra, Dung môi công nghiệp Isophorone còn là dung môi thông dụng trong các ngành sản xuất thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ.
- Các ngành sản xuất polyme tự nhiên và sợi tổng hợp cũng thường sử dụng loại dung môi này
- Với khả năng hòa tan tốt các chất béo và các loại dầu nên dung môi này cũng thường được sử dụng với mục đích này trong các ngành công nghiệp hóa dầu.
8. Dung môi công nghiệp Butyl Acetate
Đặc điểm:
Dung môi Butyl Acetate là một dung môi hữu cơ sử dụng phổ biến trong ngành công nghiệp sản xuất sơn, mực in và là thành phần chính trong dung môi pha sẵn xăng Nhật (Xăng thơm) được ưa chuộng để pha sơn. Butyl Acetate có công thức cấu tạo là CH3COOCH2CH2CH2CH3. Tên gọi bình dân thông dụng tại thị trường Việt Nam là dầu chuối công nghiệp bởi nó có hương thơm của chuối. chất lỏng, trong suốt, không màu, ổn định trong điều kiện bình thường, khả năng bay hơi vừa phải, tan yếu trong nước, dễ bắt lửa
Ứng dụng:
- Có thể nói, ngành sơn không thể không sử dụng dung môi sec-Butyl Acetate. Nó có khả năng hoà tan nitrat cellulose, nhựa, polymer, dầu và chất béo một cách ưu việt.
- Trong năm gần đây, các yếu tố môi trường càng ngày càng được thế giới quan tâm. Chính vì vậy, trong các ngành công nghiệp hóa chất có xu hướng là cắt giảm và hạn chế sử dụng các dung môi phổ biến từ trước đến nay như toluene, xylene, và ketone vì nó mang độc tính cao và có khả năng ảnh hưởng đến môi trường. Và người ta đã chọn butyl acetate như một sự thay thế hoàn hảo với các đặc tính ưu việt, lại rất lý tưởng để giảm chi phí vì giá thành thấp và đặc biệt nhất là ít độc tính trong quá trình sử dụng đang được quan tâm và sẽ là sự chọn lựa tốt trong nhiều kết hợp.
- Độ bay hơi của dung môi Butyl Acetate rất thuận lợi cho các ứng dụng chống đục sơn và hiệu ứng da cam cho màng sơn và làm khô… Vì thế nó tạo ra màng sơn có độ phủ đều, kín và độ bóng tốt.
- Sec-Butyl Acetate được chọn để thay thế cho n-butyl acetate khi cần sự gắn kết và bay hơi nhanh trong mực in
- Ngoài ra Butyl Axetat còn được kết hợp với N-butanol để làm tăng khả năng chống đục cho các hợp chất khác, tăng khả năng hoà tan trong nhiều trường hợp, và giảm độ nhớt của dung dịch.
- Ngành công nghiệp dược phẩm cũng thường sử dụng butyl Acetate trong việc sản xuất penicillin. Do butyl Acetate có đặc tính là duy trì khả năng thẩm thấu rất tốt, nên nó trở thành thành phần để hỗ trợ cho sự hấp thụ thuốc.
- Butyl Acetate được ứng dung trong việc tạo môi trường trong một vài phản ứng tổng hợp các chất như keo ethylene N-diallyl và trialkylamine oxit.
- Được sử dụng làm chất chiết xuất như chiết xuất propanol, acid acrylic… hoặc làm chất chưng cất.
- Trong bào chế dược phẩm Butyl Acetate cũng được sử dụng làm chất ly trích.
- Được sử dụng như một thành phần của các chất tẩy rửa bề mặt của kim loại. Ngoài ra Butyl Acetate là thành phần của chất tẩy rửa, hương liệu do các tính chất: hấp thụ nước thấp, khả năng chóng lại sự thủy phân, và khả năng hoà tan tốt.
- Đặc biệt lưu ý không được sử dụng dung môi Butyl Axetat vào sơn có nhóm OH tự do như ví dụ như sơn urethane sẽ ảnh hưởng đến chất lượng. Chính vì vậy cần tìm hiểu kỹ thông tin thành phần sơn trước khi sử dụng.
9. Dung môi công nghiệp Cyclohexanone – Dầu ông già
Đặc điểm:
- Dung môi Cyclohexanone hay gọi là dầu ông già tại thị trường miền nam, hay Xiclo ở Miền Bắc .
- Dầu ông già tinh khiết ở dạng lỏng không màu, trong suốt, có độ sôi cao, có mùi ketone đặc trưng. Nó không tan trong nước. Ngoài ra dầu ông già còn có thể có màu vàng.
- Dung môi Cyclohaxanone là một dung môi có khả năng bay hơi vừa phải, có thể hoà tan tốt nhiều chất hữu cơ
Ứng dụng:
- Trong công nghiệp keo dán ống nước PVC, Cyclohexanone là chất phụ gia trong keo dán PVC để điều hoà tốc độ bay hơi
- Sản xuất mực in PVC nó được ưa chuộng để làm mực in pvc giá thành rẻ, có khả năng bám dính tốt trên simili mà khó có loại mực in nào so sánh được.
- Trong công nghiệp thuộc da :dùng làm chất tẩy trắng và là phụ gia làm tăng độ bám dính của lớp sơn màu trên da, sản xuất keo giả da như các sản phẩm áo mưa, áo khoác, giỏ xách..
- Dung môi Cyclohexanone dùnglàm chất tẩy dùng cùng với thuốc tím và axit oxalic để tẩy bản lụa.Nếu là khung in mực thì dầu ông già cũng có thể vệ sinh khung lụa sau khi in. Ngoài ra nó là một chất tẩy sơn khá hiệu quả.
- Nguyên liệu để tổng hợp các loại nhựa khác như các loại amine, chất nhũ hoá, antihistamine và chất xúc tác trong tổng hợp nhựa polyester
- Trong công nghiệp hóa chất : dung môi Cyclohexanone dùng sản xuất thuốc trừ sâu và diệt nấm , nguyên liệu để sản xuất thuốc diệt cỏ và là nguyên liệu để tổng hợp chất hữu cơ đặc biệt trong sản xuất acid adipic, acprolactam và nylon6
- Dung môi Cyclohexanone là một phụ gia quan trọng trong sơn phủ bề mặt : giúp chống ẩm, chống đục cho lacquer nitrate cellulose, và làm tăng độ chảy cho lacquer cellulose acetate
- Trong ngành dệt may, Cyclohexanone dùng làm phụ gia trong dung dịch ngâm kiềm và aluminium soap để ngâm sợi
- Trong ngành công nghiệp sản xuất bao bì là đồng dung môi cho cellulose nitrate trong sơn phủ cellophane
10. Dung môi công nghiệp Xylen
Đặc điểm:
- Dung môi Xylene là một trong các loại hóa chất có đóng góp cực kỳ quan trọng trong ngành công nghiệp in ấn, sơn dầu, cao su và da thuộc. Công thức của Xylen là C8H10. Xylene bao gồm 3 đồng phân của dimethylbenzene. Các đồng phân được phân biệt bởi các vị trí thế o- (ortho-), m- (meta-), p- (para-) của 2 nhóm methyl gắn vào nhân benzene.
- Dung môi Xylen tồn tại ở dạng lỏng không có màu, trong suốt, mùi khá dễ chịu. khản năng bay hơi của Dung môi Xylen ở mức trung bình. Hơi xylen nặng hơn không khí và rất nguy hiểm bởi ngay cả trong điều kiện bình thường nó cũng có khả năng bắt cháy.
Ứng dụng:
- Ứng dụng phổ biến nhất đương nhiên là làm dung môi cực kỳ quan trọng trong ngành công nghiệp in ấn, sản xuất sơn dầu, mực in, cao su và da thuộc, làm thành phần trong vecni … đặc biệt là dung môi thay thế cho toluene nếu yêu cần độ khô chậm của sản phẩm.
- Dung môi công nghiệp Xylen tham gia vào sản xuất các loại chất tẩy rửa , hóa chất tẩy rửa đặc dụng cho kim loại, vật liệu bán dẫn
- Các ngành công nghiệp khác có sử dụng Xylene cho một phạm vi toàn bộ quá trình là các ngành công nghiệp sợi tổng hợp, polyme, nhựa tự nhiên và nhựa tổng hợp….
- Ngoài ra nó còn được sử dụng cho các loại vải sơn và giấy, thuốc trừ sâu, chất béo, parafin…
- Ứng dụng khác cũng khá phổ biến là dùng để tổng hợp các chất hóa học như acid terephthalic và dimethyl terephthalate, cả 2 monomer này được sử dụng trong sản xuất chai nhựa polyethylene terephthalate (PET) và vải polyester. o-Xylene là tiền chất quan trọng của phthalic anhydride. Nó còn là tiền chất để điều chế nhiều chất khác thông qua phản ứng chlor hóa của cả 2 nhóm methyl sẽ cho ra xylene dichloride tương ứng.
11. Dung môi công nghiệp MEK (Methyl Ethyl Ketone)
Đặc điểm:
- Dung môi MEK tên đầy đủ là Methy Ethyl Ketone là một dung môi công nghiệp rất thông dụng trong nhiều ngành công nghiệp. Dung môi MEK có thực hóa học C4H8O.
- Tính chất vật lý và nhận biết bên ngoài : Dung môi MEK là một dung môi dạng lỏng, không màu, trong suốt, có mùi hơi giống với mùi ngọt đặc trưng của Acetone.
- Dung môi MEK có tính tan khá tốt trong nước, và đặc biệt là hoà tan được các loại nhựa tổng hợp, nhựa vinyl, cellulose acetate và các loại cao su mạnh mẽ
Ứng dụng:
- Chính vì khả năng hòa tan tốt các loại nhựa, cao su, viny nên được sử dụng trong việc sản xuất các loại plastic và là thành phần trong nhiều loại sơn và men. Vì ưu điểm tốc độ bay hơi chậm và khả năng hòa tan tốt các loại nhựa cùng độ nhờn cao nên nó thường được ưu tiên dùng cho loại sơn có chất rắn cao, độ nhớt thấp và có tính chất mau khô. Nó là loại dung môi thay thế cho dung môi công nghiệp Acetone nếu những sản phẩm yêu cầu tốc độ bay hơi chậm hơn.
- Dung môi Methyl Ethyl Ketone là chất tẩy rất tốt, đặc biệt hiệu quả đối với tất cả các loại dầu, mỡ. Chính vì vậy nó được sử dụng làm dung môi tẩy cho vết bẩn công nghiệp trong nhiều nhà máy và là chất tẩy sơn hiệu quả.
- Dung môi MEK còn được dùng trong sản xuất keo dán.
- Dung môi Methyl Ethyl Ketone còn được sử dụng trong công nghiệp mực in, đặc biệt là các loại mực in chuyên dụng cho màng plastic và in bao bì.
- Sản xuất da tổng hợp
- Sản xuất dầu nhờn.
